રતિલાલ સાં. નાયક લિખિત પુસ્તક ‘ગુજરાતનું લોકનાટ્ય ભવાઈ’ એ ભવાઈના ઊંડાણપૂર્વકના અભ્યાસ માટેનું એક અનિવાર્ય અને પ્રમાણભૂત સંદર્ભગ્રંથ છે. આ પુસ્તક ભવાઈના સ્વરૂપ, તેના ઇતિહાસ, પરંપરાઓ અને વિવિધ વેશોની વિસ્તૃત માહિતી આપી, ગુજરાતી લોકનાટ્ય ભવાઈને સમજવા માટેનું એક સર્વાંગી દ્રષ્ટિકોણ પૂરું પાડે છે.

રતિલાલ નાયકે આ પુસ્તકમાં ભવાઈને માત્ર એક મનોરંજનના માધ્યમ તરીકે નહીં, પરંતુ ગુજરાતની સાંસ્કૃતિક ઓળખના એક મહત્વપૂર્ણ અંગ તરીકે રજૂ કરી છે. પુસ્તક ભવાઈના ઉદ્ભવથી લઈને તેના વર્તમાન સ્વરૂપ સુધીની યાત્રાને સચોટ રીતે વર્ણવે છે.

1. આ પુસ્તકની સૌથી મહત્વની વિશેષતા તેના ભવાઈના વિવિધ વેશોનું વિગતવાર વર્ણન છે. ‘ઝૂંડા ઝૂલણ’,  ‘ઝૂંઝવા’, ‘અડવો’, ‘સધીમાનો વેશ’, ‘લાલજી-મૂળો’, ‘વણઝારા’, ‘મારવાડી’ જેવા અનેક જાણીતા વેશોની કથા, તેમાં આવતા પાત્રો, તેમના સંવાદો અને તેમની રજૂઆત શૈલીનું સચોટ અને રસપ્રદ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. આ વેશો દ્વારા સમાજમાં પ્રવર્તમાન સામાજિક રીતિ-રિવાજો, ધાર્મિક માન્યતાઓ અને માનવીય સ્વભાવનું દર્શન થાય છે.
2. ભવાઈની સામાજિક-સાંસ્કૃતિક ભૂમિકા: પુસ્તક ભવાઈના માત્ર કલાત્મક પાસાંઓ જ નહીં, પરંતુ સમાજમાં તેની ભૂમિકા, લોકશિક્ષણ અને મનોરંજનના માધ્યમ તરીકેના તેના મહત્વ પર પણ પ્રકાશ પાડે છે.

રતિલાલ સાં. નાયકનું ‘ગુજરાતનું લોકનાટ્ય ભવાઈ’ પુસ્તક એ માત્ર એક પુસ્તક નહીં, પરંતુ ભવાઈના જીવંત ઇતિહાસ, તેના સ્વરૂપ અને તેના આત્માને સમજવાનો એક બારી છે. જે કોઈ પણ ગુજરાતી લોકકલા, નાટ્યકલા કે સાંસ્કૃતિક વારસામાં રસ ધરાવે છે, તેમના માટે આ પુસ્તક એક અનિવાર્ય વાંચન છે. તે તમને ભવાઈના રંગીન વિશ્વમાં લઈ જશે અને ગુજરાતી સંસ્કૃતિની સમૃદ્ધિનો પરિચય કરાવશે.